หลายท่านสงสัยว่าที่ดิน ส.ป.ก.4-01 สามารถนำไปทำประโยชน์เป็นโฮมสเตย์ได้หรือไม่ ในความเป็นจริงสามารถทำได้ <1>

            ก่อนอื่นมาทำความเข้าใจเกี่ยวกับที่ ส.ป.ก.กันก่อน ส.ป.ก. 4-01 คือเอกสารสิทธิให้ประชาชนเข้าทำประโยชน์ในเขตปฏิรูปที่ดิน ตามพระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 มีหลักการสำคัญว่า ที่ดินในเขตปฏิรูปนั้นใช้ทำเกษตรกรรมได้อย่างเดียวเท่านั้น ทำประโยชน์อย่างอื่นไม่ได้ และผู้ครอบครองทำประโยชน์ในที่ดิน ส.ป.ก. 4-01 จะต้องมีฐานะยากจน. . .เอกสารสิทธิ ส.ป.ก. 4-01 ไม่อนุญาตให้ทำการซื้อขายที่ดิน หากมีการซื้อขายในขณะที่เอกสารสิทธินี้ยังมีผลอยู่จะเป็นโมฆะ แต่สามารถโอน แบ่งแยก และตกทอดทางมรดกให้แก่บุคคลในครอบครัว. . .สามารถเช่าหรือเช่าซื้อเพื่อเกษตรกรรม (ไม่อนุญาตให้เช่าเพื่อจุดประสงค์อื่น) ไม่สามารถจดทะเบียนจำนองได้. . .ประชาชนสามารถคืนที่ดินให้รัฐหากไม่ต้องการ และรัฐสามารถเรียกคืนที่ดินได้หากตรวจสอบพบว่าประชาชนมิได้ใช้ทำการเกษตร <2>

            โฮมสเตย์ (Home Stay) ในความหมายของการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) คือ ที่พักสัมผัสวัฒนธรรมชนบท ซึ่งหมายถึง บ้านพักประเภทหนึ่งที่นักท่องเที่ยวพักแรมร่วมกับเจ้าของบ้าน และมีวัตถุประสงค์ที่จะเรียนรู้วัฒนธรรม และวิถีชีวิตของเจ้าของบ้าน ซึ่งเต็มใจที่จะถ่ายทอดวัฒนธรรม แลกเปลี่ยนความรู้ซึ่งกันและกัน พร้อมทั้งจัดที่พักและอาหารให้กับนักท่องเที่ยว โดยได้รับค่าตอบแทนตามความเหมาะสม ส่วนการปลูกสร้างที่พักเป็นหลังเล็กๆ เพื่อบริการแก่นักท่องเที่ยวให้เข้าพักแรมเป็นลักษณะของเกสท์เฮ้าส์ (Guest House) <3> ซึ่งไม่น่าจะเข้าข่ายที่ที่ดิน ส.ป.ก.4-01 จะทำได้

            การใช้ที่ดินในเขตปฏิรูปที่ดินเพื่อจัดทำกิจการบ้านพักเชิงธรรมชาติ (โฮมสเตย์ ) สามารถดำเนินการ ดังนี้

            1. กรณีเกษตรกรจัดแบ่งส่วนที่พักอาศัย โรงเรือน หรือสิ่งก่อสร้างของตนที่มีอยู่เดิมให้บริการแก่นักท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติเข้าพักแรม โดยเกษตรกรยังคงประกอบเกษตรกรรมในที่ดินที่ได้รับการจัดจาก ส.ป.ก.เป็นหลัก สามารถดำเนินการได้ตามระเบียบคณะกรรมการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม ว่าด้วยการให้เกษตรกรและสถาบันเกษตรกรผู้ได้รับที่ดินจากการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมปฏิบัติเกี่ยวกับการเข้าทำประโยชน์ในที่ดิน พ.ศ. 2535 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2540 โดยไม่ต้องขออนุญาต

            2. กรณีเกษตรกรประสงค์จะปลูกสร้างสิ่งก่อสร้างใดๆ อันเป็นการเกินสมควรตามที่ระเบียบดังกล่าวกำหนด เพื่อรองรับการให้บริการแก่นักท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติ ให้ขออนุญาต ณ สำนักงานการปฏิรูปที่ดินจังหวัด และให้ดำเนินการ ดังนี้

            2.1 เกษตรกรยื่นคำร้องขอเป็นหนังสือ ณ ส.ป.ก.จังหวัด ที่ที่ดินนั้นตั้งอยู่ โดยมีเอกสารประกอบคำขอ อาทิ

            - สำเนา ส.ป.ก.4-01

            - สำเนาทะเบียนบ้าน

            - สำเนาบัตรประจำตัวประชาชน

            - แผนผังแสดงบริเวณและสิ่งก่อสร้างในที่ดิน

            - แบบแปลนการก่อสร้าง (ถ้ามี)

            2.2 เจ้าหน้าที่ ส.ป.ก.จังหวัดตรวจสอบเอกสาร และชี้แจงข้อกฎหมายและระเบียบที่เกี่ยวข้องเบื้องต้น บันทึกเพิ่มเติม ตรวจสอบแปลงที่ดิน รวบรวมความเห็นเสนอ คณะกรรมการปฏิรูปที่ดินจังหวัด (คปจ.) พิจารณา

            2.3 ส.ป.ก.จังหวัดแจ้งผลการพิจารณาให้เกษตรกรทราบ

            2.4 กรณีที่ คปจ.พิจารณาอนุญาต เกษตรกรก็สามารถดำเนินการสร้างโฮมสเตย์ได้ ซึ่ง ส.ป.ก.จังหวัดจะตรวจสอบการดำเนินการของเกษตรกรว่าเป็นไปตามที่อนุญาตหรือไม่ หากฝ่าฝืนก็จะดำเนินการตามระเบียบที่กำหนดต่อไป

            ดังนั้นจึงสรุปได้ว่าในกรณีโฮมเตย์สามารถทำได้ แต่ในกรณีของการสร้างเกสต์เฮาส์ หรือโรงแรม ไม่สามารถทำได้

อ้างอิง

<1> โปรดอ่านเพิ่มเติมได้ที่ https://bit.ly/2R9D2Hm

<2> Wikipedia. ส.ป.ก.4-01 https://bit.ly/2QODtbc

<3> ดูตามข้อ 1